Su cane de Fonne - Cane di Fonni
51322
page,page-id-51322,page-template-default,eltd-core-1.0.1,ajax_fade,page_not_loaded,,borderland-ver-1.2, vertical_menu_with_scroll,smooth_scroll,paspartu_enabled,transparent_content,wpb-js-composer js-comp-ver-4.5.1,vc_responsive

Su cane de Fonne intre istòria e traditzione

 

misa03

Foto de L. Spennacchio

In su mundu pastorale su Cane Fonnesu est connòschidu puru comente cani fonnesu antigu, “spinone fonnese” dae sos catziadores, e cane sardu antigu dae sos mannos de totus sas biddas de Sardigna.

Sas diversas zenias de sèberos de custa ratza canina sunt istadas fatas e tramandadas a livellu familiare dae una generatzione a s’àtera.
Sa versione istòrica prus crètida suponet chi custos canes sunt nàschidos sae antigos sèberos intre unu cane locale e sos molossos impitados in su 231 I.C. dae su cònsole romanu Marco Pomponio Matone pro istanare sos sardos rebelles.

Unu istùdiu fatu dae su Prof. Marco Zedda de sa Facultade de Meighina Veterinària de Tàtari a pitzu de carchi repertu osseo dia inditare chi giai esistiat in Sardigna unu mastinu o molossu meda prus antigu e inzendradu dae su cane apartènnidu a sos nuràgicos, cane chi podet èsser bidu in sos brunzitos ammustrados in su Museu Natzionale de Casteddu. In pius, sa presèntzia de su cane molossu e de su levriere in antis de s’arribada se sos romanos est  inditada dae meda àteros repertos archeològicos.
Sos crànios istudiados aparteniant a una zenia de cane mesocèfalu, in su cale su podet reconnòschere su cane de Fonne.
Sa traditzione orale de s’ìsula narat chi in s’antichidade bi fiant duas zenias de cane chi s’assimizaiant meda, unu chi s’agataiat prus de totu in sas zonas de s’internu e un’àteru prus presente in su campidanu de Casteddu e in sas costeras, custu ùrtimu prus pilimutzu de su primu, prus mannu e chin su bentinu randinadu a istrìscias.
Su Cane Fonnesu chi connoschimus oe est probabilmente su frutu de s’aunione de custos duos fenotipos, sende chi sos pastores si moviant meda pro sa tramudàntzia e pro fàghere mercadura.

Su cane de Fonne est mentovadu in meda documentos de iscritores, poetas e istoriògrafos. Su poeta Bustianu Satta mentovat su cane sardu antigu in su bellu càntigu dedicadu a sos canes imbiados a sa gherra de Libia intre su 29 de Cabidanni de su 1911 e su 18 de Santuaini de su 1912, pro cunchistare sas regiones nordafricanas de sa Tripolitània e de sa Cirenàica. Nde podides lègere inoghe unu chirru:

 

… Cani di Fonni,
vigili sui monti Deserti
al passo dei rapinatori:
Pugnace razza implacabile,
pronti Sempre all’assalto,
come l’aura lievi,
Seguaci come l’ombra,
negli orrori Delle notti ventose,
tra le nevi,
Soli compagni al nomade e al bandito…

 

Difatis sos canes Fonnesos fiant istados impitados in Lìbia, in cunsideru de sa ferotzidade, odoradu e oidu fine issoro, pro isciòmpere sos atacos de sos rebelles a sos acampamentos italianos. Ischimus puru chi sunt istados impitados dae sa Brigata Sàssari in sa Prima Gherra Mondiale e dae sa Guàrdia de Finantza in su 1932 in Tripolitània.
Galu oe su Cane de Fonne est unu cumpanzu fidele de sos pastores chi sighint a lu seberare pro chi mantenzat sas calidades de sa ratza antiga, e l’ammàstriant sighende unu mètodu antigu chi los permitit de creare unu ligàmene profundu intre su cane e su bestiàmene, cumintzende dae sos primos meses de vida de su catzutzu. Bi cheret unu cane ebbia, si est bene ammastriadu, pro bardare unu masone intreu.